هوش مصنوعی؛ وضعیت رقابت آمریکا و چین در سال ۲۰۲۵

در سال ۲۰۲۵، رقابت هوش مصنوعی آمریکا و چین به یک نبرد جهانی برای برتری فناوری تبدیل شده است که آینده قدرت اقتصادی، امنیت ملی و نفوذ ژئوپلیتیکی را شکل خواهد داد. این مسابقه نفس‌گیر، جایی که هر پیشرفت می‌تواند تعادل را تغییر دهد، نه تنها درباره الگوریتم‌ها و تراشه‌ها، بلکه درباره رویای تسلط بر قرن بیست و یکم است.

از مدل‌های پیشگام مانند DeepSeek-R1 چین تا استراتژی‌های پیچیده کنترل صادرات ایالات متحده، این گزارش، پرده از جزئیات این رقابت پرمخاطره برمی‌دارد و نشان می‌دهد که چگونه دو ابرقدرت برای رهبری در هوش مصنوعی به مصاف یکدیگر رفته‌اند.

وضعیت فعلی رقابت آمریکا و چین در هوش مصنوعی

تعداد و کیفیت مدل‌های هوش مصنوعی

بر اساس گزارش «Stanford AI Index 2025»، ایالات متحده با ۴۰ مدل هوش مصنوعی برجسته در مقابل ۱۵ مدل چین و ۳ مدل اروپا، همچنان در تعداد مدل‌ها پیشتاز است. با این حال، چین در کیفیت مدل‌ها به سرعت در حال پیشرفت است. مدل DeepSeek-R1 از شرکت چینی DeepSeek در بنچ‌مارک LMSYS عملکردی بسیار نزدیک به بهترین مدل‌های آمریکایی، مانند مدل‌های OpenAI و گوگل، نشان داده است. این گزارش نشان می‌دهد که فاصله عملکردی بین مدل‌های چینی و آمریکایی از ۹.۲۶٪ در ژانویه ۲۰۲۴ به ۱.۷۰٪ در فوریه ۲۰۲۵ کاهش یافته است، که نشانه‌ای از پیشرفت سریع چین در رقابت هوش مصنوعی ایالات متحده و چین است.

تحقیقات و اختراعات

چین در تعداد مقالات تحقیقاتی هوش مصنوعی منتشرشده و اختراعات مرتبط با آن از ایالات متحده پیشی گرفته است. این نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری عظیم چین در تحقیق و توسعه این تکنولوژی است، که بخشی از استراتژی بلندمدت این کشور برای رهبری در فناوری‌های پیشرفته است.

جدول مقایسه موقعیت دو کشور

استراتژی‌های آمریکا در رقابت هوش مصنوعی

کنترل صادرات تراشه‌ها

ایالات متحده برای حفظ برتری خود در رقابت هوش مصنوعی ایالات متحده و چین، استراتژی‌های متعددی را به کار گرفته است. یکی از مهم‌ترین این استراتژی‌ها، اعمال محدودیت‌های صادراتی بر تراشه‌های پیشرفته و تجهیزات ساخت تراشه است. در اکتبر ۲۰۲۲، ایالات متحده محدودیت‌هایی را بر صادرات این فناوری‌ها به چین اعمال کرد، که در دسامبر ۲۰۲۴ با قانون محصول مستقیم خارجی (foreign direct product rule) گسترش یافت. این قانون به ایالات متحده اجازه می‌دهد تا تجهیزات خارجی حاوی حتی یک تراشه آمریکایی را کنترل کند.

دیپلماسی چندجانبه

دولت بایدن همچنین تلاش کرده است تا با کشورهای دیگر، مانند ژاپن و هلند، برای اعمال محدودیت‌های مشابه همکاری کند. این کشورها در سال ۲۰۲۳ و اوایل ۲۰۲۵ محدودیت‌های مکملی را اعلام کردند، که هدف آن محدود کردن دسترسی چین به فناوری‌های پیشرفته است.

نگرانی‌ها درباره اثربخشی

با این حال، برخی کارشناسان معتقدند که این محدودیت‌ها ممکن است به طور کامل مؤثر نباشند. به عنوان مثال، چین توانسته است با ذخیره‌سازی تراشه‌ها و توسعه جایگزین‌های داخلی، تأثیر این محدودیت‌ها را کاهش دهد (Foreign Policy).

پاسخ‌ها و پیشرفت‌های چین

ذخیره‌سازی و دور زدن محدودیت‌ها

چین در پاسخ به محدودیت‌های ایالات متحده، استراتژی‌های متعددی را به کار گرفته است. در سال ۲۰۲۳، چین واردات ماشین‌های لیتوگرافی هلندی را چهار برابر کرد و در هفت ماه اول سال ۲۰۲۴، ۲۶ میلیارد دلار تجهیزات ساخت تراشه وارد کرد. شرکت‌های چینی مانند هوآوی و SMIC نیز قبل از اعمال محدودیت‌ها، مقادیر زیادی تراشه آمریکایی ذخیره کرده‌اند.

توسعه جایگزین‌های داخلی

چین همچنین در حال توسعه جایگزین‌های داخلی است. به عنوان مثال، هوآوی با همکاری SMIC تراشه ۷ نانومتری Kirin 9000s را تولید کرده است، اگرچه این تراشه در مقایسه با تراشه‌های پیشرفته‌تر، مانند نمونه‌های آمریکایی، از نظر کارایی و عملکرد گرافیکی ضعیف‌تر است. این تلاش‌ها بخشی از برنامه «ساخت چین ۲۰۲۵» است که توسط رئیس‌جمهور شی جین‌پینگ حمایت می‌شود.

پیشرفت‌های فنی: DeepSeek-R1

یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های چین در رقابت هوش مصنوعی آمریکا و چین، توسعه مدل DeepSeek-R1 است. این مدل، که با هزینه‌ای بسیار کمتر از مدل‌های آمریکایی ساخته شده، عملکردی نزدیک به مدل‌های برتر OpenAI و گوگل دارد. این موضوع باعث نگرانی در جامعه امنیت ملی ایالات متحده شده است، به طوری که رئیس‌جمهور دونالد ترامپ آن را «هشدار بیدارباش» نامید.

پیامدهای رقابت آمریکا و چین

تأثیرات اقتصادی و امنیتی

رقابت آمریکا و چین در هوش مصنوعی تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد و امنیت ملی دارد. کشوری که بتواند بهترین و پرکاربردترین مدل‌های هوش مصنوعی را توسعه دهد، از مزایای اقتصادی و نفوذ جهانی قابل توجهی برخوردار خواهد شد. با این حال، مدل‌های هوش مصنوعی چینی ممکن است برای سانسور موضوعاتی مانند میدان تیان‌آن‌من یا تایوان استفاده شوند، که نگرانی‌هایی را درباره آزادی بیان ایجاد کرده است.

خطرات هوش مصنوعی پیشرفته

پیش‌بینی‌هایی وجود دارد که هوش مصنوعی ممکن است تا سال ۲۰۲۶ یا ۲۰۲۷ از توانایی‌های انسانی فراتر رود. این موضوع، نیاز به همکاری محدود و هوشمندانه بین ایالات متحده و چین برای مدیریت خطرات هوش مصنوعی پیشرفته را برجسته می‌کند. به عنوان مثال، ۱۷ شرکت چینی تعهداتی برای توسعه ایمن هوش مصنوعی امضا کرده‌اند، که می‌تواند زمینه‌ای برای همکاری باشد.

کلام آخر

رقابت هوش مصنوعی ایالات متحده و چین در سال ۲۰۲۵ با پیشرفت‌های سریع از هر دو طرف مشخص می‌شود. ایالات متحده با تعداد بیشتری مدل هوش مصنوعی و استراتژی‌های کنترل صادرات پیشتاز است، اما چین با مدل‌هایی مانند DeepSeek-R1 و سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، فاصله را کاهش داده است. این رقابت نه تنها درباره فناوری، بلکه درباره قدرت اقتصادی، امنیت ملی و نفوذ جهانی است. با این حال، با توجه به خطرات هوش مصنوعی پیشرفته، همکاری محدود برای اطمینان از ایمنی و کنترل این فناوری ضروری به نظر می‌رسد.

منابع: