تمام کاربرانی که از شبکههای اینترنتی استفاده می‌کنند با اصطلاحات مختلفی مانند پهنای باند، ترافیک، پینگ و… آشنا هستند. یکی از موارد مهمی که کاربرد گسترده‌ای هم دارد پهنای باند (bandwidth) است. در یک مثال ساده می‌توان گفت که پهنای باند مانند پهنای یک جاده است، هرچقدر جاده پهن‌تر باشد ماشین‌های بیشتری امکان عبور و مرور در جاده را دارند.
به‌طورکلی پهنای باند حداکثر میزان داده‌ای است که در یک ثانیه از طریق یک اتصال در شبکه منتقل می‌شود. واحد‌های مختلفی برای اندازه‌گیری پهنای باند وجود دارند. در این مقاله به معرفی پهنای باند و آشنایی با انواع آن و… می‌پردازیم. چنانچه شما علاقه به آگاهی در این زمینه دارید پیشنهاد می‌کنیم که تا انتهای مطالب با ما همراه باشید.
پهنای باند (Bandwidth) چیست؟
پهنای باند شبکه پارامتری است که میزان ظرفیت یک ارتباط سیمی یا بی‌سیم را برای انتقال داده‌ها از طریق اتصال شبکه در مدت‌زمان معین نشان می‌دهد. پهنای باند با واحد‌های مختلفی مانند بیت بر ثانیه (bps)، کیلوبیت بر ثانیه (kbps)، مگابیت بر ثانیه (Mbps) و گیگابیت بر ثانیه (Gbps) اندازه‌گیری می‌شود.
پهنای باند توانایی و امکان انتقال داده‌ها را از طریق اینترنت و شبکههای مختلف با ظرفیت بالا دارد. پهنای باند یک معیار برای توصیف سرعت انتقال داده است. هرچه میزان پهنای باند بیشتر باشد اینترنت کارآمدتری خواهید داشت. پهنای باند در تجهیزات شبکه اهمیت بالایی دارد. این اهمیت زمانی پررنگ‌تر می‌شود که شما به دنبال ایجاد یک اتصال پرسرعت و باکیفیت باشید.
آشنایی با انواع پهنای باند
به‌طورکلی دو نوع اصلی از پهنای باند وجود دارد. پهنای باند شامل دسته‌بندی پهنای باند اختصاصی و پهنای باند اشتراکی است. در ادامه به معرفی این دو پهنای باند و شرح مختصری از آن‌ها می‌پردازیم.
پهنای باند اختصاصی (Dedicated Bandwidth)
این پهنای باند یک ظرفیت اتصال اختصاصی دارد. این ویژگی سبب این است که صرف‌نظر از تعداد کاربرانی که از شبکه استفاده می‌کنند سرعت و عملکرد شما ثابت باشد. این سرویس از تکنیک خاص MPLS برای انتقال داده‌ها استفاده می‌کند و این باعث امنیت بالای شبکه می‌شود.
پهنای باند اختصاصی برای مشاغل بزرگ، بازی‌های آنلاین و سایر فعالیت‌هایی که به پهنای باند بالا و ثابتی نیاز دارند استفاده می‌شود. پهنای باند اختصاصی قیمت بالاتری دارد و به طور بلندمدت فروخته می‌شود.
پهنای باند اشتراکی (Shared Bandwidth)
در این نوع پهنای باند ظرفیت اتصال بین چندین کاربر به اشتراک گذاشته می‌شود. در این نوع از پهنای باند سرعت و عملکرد شما بسته به تعداد افرادی که هم‌زمان به شبکه اتصال دارند متغیر است. پهنای باند اشتراکی معمولاً برای مصارف خانگی و مشاغل کوچک که نیازی به ترافیک بالایی ندارند استفاده می‌شود.
تفاوت پهنای باند با سرعت و ترافیک در شبکه
بیشتر کاربران اصطلاحات پهنای باند و شبکه را به‌جای هم استفاده می‌کنند؛ اما این غلط است! نمی‌توان ارتباط بین سرعت و ترافیک شبکه را انکار کرد. پهنای باند حداکثر سرعت قابل‌دستیابی را تعیین می‌کند درحالی‌که ترافیک می‌تواند بر سرعت واقعی اثر بگذارد.
این جدول به معرفی تفاوت‌های کلیدی بین پهنای باند، سرعت و ترافیک اشاره می‌کند.
| ویژگی | پهنای باند | سرعت | ترافیک |
| تعریف | حداکثر میزان داده‌ای است که می‌تواند در ثانیه منتقل شود. | نرخ واقعی انتقال داده در یک‌لحظه خاص است. | کل حجم داده‌ای که در یک‌زمان مشخص از طریق شبکه منتقل می‌شود. |
| واحد اندازه‌گیری | bps، kbps، Mbps، Gbps | bps، kbps، Mbps،Gbps | مگابایت، گیگابایت |
| مثال | پهنای باند اتصال شما 10 Mbps است. | سرعت دانلود شما 5 Mbps است. | شما ۱ گیگابایت داده در یک ماه دانلود کرده‌اید. |
عوامل مؤثر بر پهنای باند
عوامل متعددی بر پهنای باند در شبکه تأثیر می‌گذارد. می‌توانیم این عوامل را به دو دسته کلی تقسیم کنیم:
عوامل داخلی
نوع اتصال: اتصال در شبکه از طریق کابل LAN، فیبر نوری و DSL صورت می‌گیرد. هر کدام از این اتصال‌ها برای مصارف خاصی کاربرد دارد.
- تجهیزات شبکه: روتر قدیمی یا مودم و استفاده از کابل‌های شبکه فرسوده و آسیب‌دیده باعث افت سرعت و ناپایداری اتصال در شبکه می‌شود.
- تعداد دستگاه‌های متصل: به میزانی که دستگاه‌های متصل به شبکه بیشتر باشد پهنای باند مشترک در بین آن‌ها نیز بیشتر شده و سرعت آن کاهش می‌یابد.
- فعالیت‌های هم‌زمان: زمانی که کاربر در حال انجام چندین فعالیت به طور هم‌زمان باشد که نیاز به پهنای باند زیادی دارد زیرا احتمال کاهش سرعت وجود دارد.
عوامل خارجی
مکان: در مناطقی که پر جمعیت است و ترافیک زیادی در شبکه وجود دارد احتمال کاهش سرعت وجود دارد.
- شرایط آب‌و‌هوایی: عوامل جوی و محیطی بر کیفیت و سرعت اتصال شبکه تأثیرگذار است. به‌عنوان‌مثال در هوای بارانی یا برفی سرعت کمتری در شبکه وجود دارد.
- ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی (ISP): تعدادی از ISPها پهنای باند بیشتری را ارائه می‌دهند. کاربران باید با بررسی برنامه‌های قیمتی و سطح تعهدات خدمات بهترین گزینه را برای نیاز‌های خود انتخاب کنند.
- زمان روز: در ساعات اوج مصرف (مانند عصر‌ها و آخر هفته‌ها) احتمال زیاد بودن ترافیک در شبکه وجود دارد. در این حالت سرعت‌کاهش پیدا می‌کند.
نحوه اندازه‌گیری پهنای باند (Bandwidth) در شبکه
وجود فناوری‌های پیشرفته، محاسبات مربوط به اندازه‌گیری پهنای باند را بسیار پیچیده کرده است. در این حالت محاسبه پهنای باند حتی به نوع پیوند شبکه مورداستفاده نیز بستگی دارد. کاربران در هنگام اندازه‌گیری پهنای باند باید اطمینان حاصل کنند که هیچ برنامه یا فرایندی که از پهنای زیادی استفاده می‌کند در حال اجرا نیست.
معمولاً برای اندازه‌گیری دقیق‌تر پیشنهاد می‌شود که چندین بار در طول روز و در روز‌های مختلف هفته این عمل تکرار شود. پهنای باند در روش قدیمی بر حسب بیت در ثانیه (bps) بیان می‌شد؛ اما امروزه اندازه‌گیری آن برحسب مگابیت بر ثانیه یا گیگابیت بر ثانیه بیان می‌شود. برای محاسبه پهنای باند به‌صورت دستی باید سرعت دانلود برحسب Mbps یا Gbps را بر عدد ۸ تقسیم کنیم.
البته ابزارهای داخلی متنوعی مانند استفاده از نرم افزارهای ویندوز، لینوکس، macOS و… برای اندازه‌گیری پهنای باند وجود دارند.
راهکار‌های افزایش پهنای باند در شبکه
هرچه میزان پهنای باند بیشتر باشد به طور هم‌زمان می‌توان داده‌های بیشتری را آپلود و دانلود کرد و از اینترنت بیشترین بهره را برد. در اینجا چند راه‌حل برای افزایش پهنای باند در شبکه معرفی می‌شود.
استفاده از مودم و روتر جدید و بروز رسانی تجهیزات شبکه
استفاده از مودم یا روترهای قدیمی موجب کاهش سرعت در اتصال به شبکه می‌شود. یک مودم یا روتر جدید که قابلیت‌های زیادی داشته باشد به کاربران در افزایش پهنای باند و بهبود عملکرد شبکه کمک می‌کند. برای خرید روتر جدید می‌توانید از لیست قیمت روتر در ایران استفاده کنید و روتر جدیدی متناسب با نیازهایتان بخرید.
کاهش تعداد دستگاه‌های متصل
به هر میزان که دستگاه‌های متصل به شبکه بیشتر باشد پهنای باند به اشتراک گذاشته شده در بین آن‌ها نیز بیشتر می‌شود و این مسئله موجب کاهش سرعت در اتصال به شبکه است. پیشنهاد می‌شود زمانی که از شبکه استفاده نمی‌کنید دستگاه‌های اضافی را از آن جدا کنید.
استفاده از VPN
VPN قابلیت پنهان‌سازی آدرس آی‌پی کاربر را دارد و این به ایمن کردن اتصال کمک زیادی می‌کند. به‌علاوه این که VPN سرعت شبکه را افزایش می‌دهد. نکته مهم این است که افزایش سرعت همیشگی نیست و حتی گاهی در زمان استفاده از سرور قوی سرعت اتصال کاهش پیدا می‌کند.
بستن برنامه‌های پرمصرف
کاربران باید توجه کنند که زمانی که به پهنای باند بالایی نیاز دارند باید برنامه‌های سنگین مانند بازی‌های آنلاین را که باعث کاهش سرعت اتصال و پهنای باند می‌شوند را ببندند.
سخن پایانی
در دنیای جهانی اینترنت اصطلاحات زیادی وجود دارد. در این مقاله ما با ارائه مطالبی شما را با مفهوم پهنای باند آشنا کردیم. همچنین تفاوت سرعت و ترافیک با پهنای باند را توضیح دادیم. با توجه به مطالبی که در این مقاله عنوان شد می‌توان تضمین کرد که شما تا حدودی با مفاهیم پهنای باند، انواع آن و دیگر مشخصات مرتبط با این مفهوم آشنا شدید؛ بنابراین تا حدودی می‌توانید به تصمیم‌گیری مناسب اقدام کنید و از این نظر مشکلی نخواهید داشت.