اگر سری به موزه‌های نمایش حیوانات زده باشید، احتمالا نام تاکسیدرمی به گوشتان خورده است. می‌توان تاکسیدرمی را مجسمه‌سازی حيوانات بی‌جان يا شكار شده تعریف کرد. با استفاده از این روش، می‌توان کالبد حیوان را با حالات طبیعی خود، برای زمانی طولانی نگهداری کرد.
جالب این‌جاست که حیواناتی که تاکسیدرمی می‌شوند، از نظر ظاهری تفاوتی با نمونه‌های زنده آن‌ها ندارند. به همین دلیل، افراد زیادی به این فرایند علاقمند شده و دوست دارند در رابطه با تاکسیدرمی بیشتر بدانند.
در این مقاله از مجله ایده آل تک هر آنچه که باید در رابطه با تاکسیدرمی و مجسمه سازی از حیوانات بی‌جان بدانید را گردآوری کرده‌ایم. پس اگر از علاقمندان به این فرایند جذاب هستید، تا پایان با ما همراه باشید.
کوتاه درباره مجسمه‌سازی از حیوانات بی جان
قبل از هرچیز، باید بر روی یک باور غلط، خط بطلان بکشیم:
تاكسيدرمی مركب از دو واژه يوناني تاكسيز (taxis) به معنای آراستن و درما (Derma) به معنی پوست است و می‌توان گفت هنر پوست‌آرایی دقیق‌ترین واژه در ترجمه تاکسیدرمی است. تاریخچه این روش به پنج هزار سال قبل و به زمان موميايی كردن حيوانات توسط مصری‌ها برمی‌گردد.
حیوان تاکسیدرمی شده در موقعیتی کاملا طبیعی در معرض دید همگان قرار می‌گیرد. موزه تاریخ طبیعی دارآباد، موزه تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست و موزه حیات‌وحش نیشابور از نمونه‌های موزه تاکسیدرمی حیوانات در ایران هستند.
تاکسی درمی را می‌توانیم هنر تهیه و نصب پوست حیوانات و به‌خصوص مهره‌داران تعریف کنیم. در این تعریف، کلمات خاصی به کار رفته‌اند که باید موردتوجه قرار گیرند و برای درک هرچه بیشتر تاکسی درمی مفید هستند. در ادامه نگاه کوتاهی به تاریخچه تاکسیدرمی خواهیم داشت و تکامل آن را بیشتر برایتان توضیح می‌دهیم.
تاریخچه تاکسیدرمی
اولین بار در قرم شانزدهم هجری و یک نجیب‌زاده هلندی از سیم ،برای نگه‌داشتن پوست در حالت قائم استفاده کرده و مفهوم تاکسیدرمی را پدید آورد. او برای این کار پرهای پرنده را کنده و از ماده‌ای برای نگه‌داشتن بهتر پوست استفاده کرده بود.
در ابتدای این قرن نیز برای اولین‌بار از نصب پوست حیوانات روی مانکن‌ها پرده‌برداری شد. چنین تکنیکی بعدها به مانکن‌های مجسمه‌ها تکامل پیدا کرد. این روش امروزه به‌استثنای پیشرفتی که در موادی مانند پلی اورتان داشته‌ایم، به‌عنوان شیوه‌ی اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تاکسیدرمی در ایران
تاکسیدرمی در ایران قدمت چندان خاصی ندارد و شروع آن به حدود ۵۰ سال پیش بازمی‌گردد. دکتر هدایت تاج‌بخش که به‌عنوان پدر تاکسیدرمی ایران شناخته می‌شود، با کمک دکتر بلوچ این حرفه را در ایران بنا نهاده و کارهای بسیار ارزشمندی را نیز انجام داد.
آثار این افراد در موزه‌های مختلفی به نمایش گذاشته است و از همان زمان به بعد، این هنر به‌صورت علمی در ایران پیگیری می‌شود.
تاکسیدرمی چیست؟
امروزه وقتی صحبت از تاکسی درمی می‌شود، ناگهان فکر ما به پوست حفظ شده‌ی حیوانات و پرهایی می‌رود که به‌خوبی روی این پوست قرار گرفته‌اند. اما باید گفت که روش‌های دیگری نیز برای نگهداری و نمایش حیوانات وجود دارد.
پوست حیوان نیز می‌تواند به‌صورت مستقل مورداستفاده قرار گرفته و به‌عنوان فرش یا دیوار آویز استفاده شود. حتی فرش‌هایی را مشاهده می‌کنیم که شاخ‌های حیوان به آن متصل باقی‌مانده است.
گزینه‌های دیگری نیز برای نمایش وجود دارند که تنها شامل جمجمه همراه با شاخ متصل به آن هستند. این روش اغلب به‌عنوان جمجمه‌ی اروپایی شناخته می‌شود. شکارچیان از این روش برای نمایش قدرت رهبری خود در منطقه استفاده می‌کنند.
یقینا برای افرادی که با شکار آشنا نیستند، نمایش قطعه‌ی مرده‌ی یک حیوان ممکن است عجیب‌وغریب به نظر آمده و صرفا یک نمایش افتخارآمیز از موفقیت فرد شکارچی دیده شود. با این‌حال، این کار اغلب معنای دقیق‌تری دارد.
گرفتن زندگی یک حیوان امری جدی است و مخصوصاً هنگام شکار با وسایل تیراندازی و کمان، کار چندان ساده‌ای نیست. نمایش آن حیوان نوعی بزرگداشت برای حیوان و یادآور شکاری خواهد بود که بعد از مدت‌ها از گوشت آن تهیه شده است.
یکی از اولین پیش‌گامان این هنر، لوئی دوفرسن بود که برای موزه ملی تاریخ طبیعی فرانسه کار می‌کرد و چند روش پیشرفته همانند استفاده از صابون‌های زرادخانه‌ای را برای این منظور توسعه داد.
در انگلستان نیز جان هانکوک و والتر پاتر در بین هم سن و سالان خود شناخته بودند و کارهای تاکسیدرمی آن‌ها مورد تحسین قرار می‌گرفت. هانکوک را پدر تاکسی درمی مدرن شناخته‌اند و والتر پاتر به دلیل طرح‌های شبیه به انسانی که ارائه داده است، شناخته می‌شود.
ویدیوی آموزش انجام تاکسیدرمی
تاکسیدرمی صنعتی متشکل از استعدادهای برتر
تاکسیدرمی را می‌توان در یک کلمه نیز معنی کرد و آن کلمه «هنر» است. کسی که تاکسی درمی می‌کند، درواقع یک هنرمند است که مهارت بسیاری در کار خود دارد. بخشی از وجود چنین فردی یک مجسمه‌ساز است که مهارت‌های نجاری و نقاشی را با هم تلفیق کرده و تکه‌ای از شیمی را نیز با خود به همراه دارد.
این افراد عادات و رفتارهای خاصی دارند و مهارتی که کسب کرده‌اند، نتیجه‌ی تلاش سال‌های طولانی و توجه به جزئیات بوده است. آن‌ها می‌توانند کار خودشان را با یک جراح مقایسه کنند.
این افراد مجموعه‌دارانی هستند که در خانه‌ی خود کلکسیونی از چنین حیواناتی در مقیاسی جذاب دارند. برخی از این مجموعه‌ها نیز در موزه‌هایی همچون موزه ملی پاریس به نمایش درمی‌آید.
حتی مسابقات آمریکایی و بین‌المللی نیز به‌صورت سالیانه برگزار شده و بهترین‌های این شاخه جایزه دریافت می‌کنند. این رویدادها بهترین آثار یک هنرمند را به نمایش می‌گذارند و اغلب، قطعات جالبی از تولیدات این افراد را مشاهده می‌کنیم.
انواع تاکسیدرمی
تاکسیدرمی برای گونه‌های مختلف حیوانات با شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود و به همین دلیل در کل آن را می‌توانیم به سه بخش، پستانداران، خزندگان و پرندگان تقسیم کنیم.
برای تاکسیدرمی خزندگان نیز از محلول گلیسیرین و الکل استفاده می‌کنند. در این فرایند، پوست را باز هم در یک جای تاریک و سرد قرار می‌دهند و بعد از بیرون آمدن محلول از پوست، گلیسیرین به آن اضافه کرده و مرحله‌ی خشک‌سازی شروع می‌شود.
در تاکسیدرمی پرندگان نیز از محلول بوراکس استفاده می‌کنند و سپس آن را در یک محل تاریک و سرد می‌گذارند. بدین ترتیب بوراکس از پوست جدا شده و مرحله‌ی نهایی با شستن پوست و خشک‌کردن آن شروع می‌شود.
مراحل انجام تاکسیدرمی
گام‌های بسیاری وجود دارد که باید طی شود تا یک حیوان پس از بی جان شدن به یک قطعه‌ی هنری ناب تبدیل شود. این قطعه‌ها در نهایت در خانه‌ی شکارچیان به نمایش درخواهند آمد. ابتدا باید تمام بافت‌های عضلانی، چربی و غضروف‌ها از پوست برداشته شود. این کار توسط تکنیک‌های معروفی که به گوشت‌زدایی معروف هستند، انجام می‌شود.
پس از اتمام فرایند دباغی، پوست به‌صورت خشک روی مانکنی در زمین قرار داده می‌شود. این مانکن فرم نیز نامیده شده است. قبل از چسباندن شنل در حالت مناسب خود، چشمان مصنوعی که مورد تأیید گرفته است، روی فرم قرار داده می‌شود.
هنگام نصب شاخ‌ها، ابتدا قفسه به جمجمه متصل شده و قسمتی از جمجمه نیز برداشته می‌شود تا به مانکن در کف متصل شود. این قسمت از جمجمه که شاخ حیوانات نیز به آن متصل می‌شوند، به‌عنوان کلاه جمجمه شناخته می‌شوند.
پس از خشک شدن، موها بریده شده و ظاهری واقعی به فرم داده می‌شود. مراحل رنگ‌آمیزی دقیق اطراف چشم نیز انجام شده و بینی و دهان حیوان نیز سر جای خود قرار می‌گیرد. بدین ترتیب کم‌کم حیوان خشک شده‌ی ما، حالت واقعی‌تری به خود می‌گیرد.
دقت داشته باشید که نصب پرندگان شکاری به چند تکنیک بیشتر نیاز دارد و از پایه‌های بزرگ‌تری برای بدن چنین حیواناتی استفاده می‌شود. صرف‌نظر از اینکه یک شکارچی باتجربه هستید تا به‌تازگی با تاکسیدرمی آشنا شده‌اید، خواهید فهمید که فرق یک شکارچی با بقیه در چه چیزهایی خواهد بود.
هنر تاکسی درمی بسیار جذاب است و به یک دانشمند کمک می‌کند که سوابق دنیای طبیعی اطراف خود را حفظ کرده و خاطرات شکار خود را به‌صورت یک مجسمه در کنار خود داشته باشد. این روش احترامی برای حیواناتی است که شکار شده‌اند و از گذشته تاکنون مورداستفاده قرار گرفته است.
بزرگ‌ترین حیوان تاکسیدرمی شده
طبق آمار و ارقام، بزرگ‌ترین حیوان تاکسیدرمی شده‌ی جهان، مربوط به یک نهنگ ۸ تنی است که در موزه‌ی Suffolk County Vanderbilt نیویورک نگهداری می‌شود. این نمونه به طرز حیرت انگیزی به این شکل درآمده است.
در مورد این نمونه شایعه‌های زیادی مطرح شده است، اما درواقع مدل اصلی تاکسیدرمی شده‌ی این حیوان به شدت آسیب‌دیده و در نهایت با استفاده از هزاران روش ابتکاری از سوی بهترین تاکسیدرمیست‌های جهان، بار دیگر بازسازی شد.
بهترین موزه‌های تاکسیدرمی
موزه‌های بسیار مهمی در سرتاسر جهان وجود دارند که تاکسیدرمی‌های ارزشمند هنرمندان را در خود نگهداری می‌کنند. موزه تاریخ طبیعی آمریکا یکی از این موارد است که کارل آکلی تاکسیدرمیست مشهور نمایشی از صحنه‌های واقع‌گرایانه را در آن به نمایش گذاشته است. در این موزه کلکسیونی از حیوانات تاکسیدرمی شده وجود دارد که طراحی و صحنه‌آرایی بسیار جذابی دارند و علاقه‌مندان این حوزه را غافلگیر خواهد کرد.
موزه‌ی دیگری به نام Beaty Biodiversity در کانادا وجود دارد که تاریخ طبیعی حیوانات را به شیوه‌ای جالب به نمایش گذاشته است. در این موزه دستاوردهایی از سال‌ها تحقیق و توسعه دانشمندان در حوزه تاکسیدرمی را مشاهده می‌کنیم و بخش اعظمی از آن، مربوط به نمونه کارهای بهترین تاکسیدرمیست‌های جهان است.
باورهای غلط در مورد تاکسی درمی
باورهای اشتباهی در مورد تاکسی درمی وجود دارد. از صحبت در مورد نحوه‌ی خاص شکار حیوانات برای تاکسی درمی گرفته تا متهم کردن تاکسیدرمیست‌ها به قصاب از جمله‌ی این موارد هستند. هنوز هم باورهای غلطی در مورد تاکسیدرمیست ها وجود دارد که وقت آن رسیده است که آن‌ها را از ذهن خود پاک کنیم. دیگر چندین صدسال از این هنر ارزشمند می‌گذرد و مطرح‌کردن چنین حرف‌هایی در مورد این شاخه، چندان مناسب نیست.
تاکسیدرمیست‌ها حیوانات را برای ساخت مجسمه‌های خشک شده از آن‌ها نمی‌کشند. در حقیقت بیشتر تاکسیدرمیست‌ها دوستداران حیوانات هستند که فقط می‌خواهند زیبایی حیوانات را به روشی هنری و علمی حفظ کنند.
اگرچه حیواناتی توسط شکارچیان مختلف نیز برای تاکسیدرمی استفاده می‌شوند، اما این موارد در اقلیت حضور دارند. بیشتر حیواناتی که در معرض خطر بوده و تبدیل به مجسمه می‌شوند، درواقع حیوان واقعی نیستند. همان‌طور که پیش‌تر نیز ذکر کرده بودیم، این‌ها با مواد شیمیایی و زرین ساخته شده‌اند و هنر تاکسیدرمیست است که آن‌ها را به شکلی واقعی در چشم مخاطب جلوه می‌کند.
تاکسیدرمیست‌ها معمولاً از کار با حیواناتی که تصور بکنند از راه غیراخلاقی به دستشان رسیده است، خودداری می‌کنند. این افراد انسان‌های شریفی هستند که طبیعت و حیوانات را دوست دارند و همین علاقه‌ی وافر آن‌ها را به قدردانی و گرفتن بزرگداشت برای حیوانات واداشته است.
برای تبدیل‌شدن به یک تاکسیدرمیست چه مهارت‌هایی نیاز است؟
اگر شما نیز مسحور جهان تاکسیدرمی شده‌اید و دوست دارید در مورد هزینه‌ی تاکسیدرمی و ماهیت آن اطلاعات کسب کنید، اما نمی‌دانید که باید از کجا شروع کنید، می‌توانید اطمینان داشته باشید که کار سختی پیشرو ندارید. مشهورترین تاکسیدرمیست‌ها وقت زیادی را برای یادگیری رشته‌هایی مانند نجاری، برنزه‌سازی، آناتومی و همچنین مهارت در مجسمه‌سازی، نقاشی یا طراحی صرف می‌کنند.
توصیه‌ی ما به شما این است که سابقه‌ای در این مهارت‌ها داشته باشید و وقت زیادی را برای تحقیق در مورد آن‌ها صرف کنید. در غیر این صورت در همین راه ساده نیز شکست خواهید خورد و نمی‌توانید یک تاکسیدرمیست کاربلد باشید.
کلام پایانی
با افزایش محبوبیت تاکسی درمی، کارگاه‌هایی در سرتاسر جهان به وجود آمده است که آموزش‌هایی را برای مبتدیان و حرفه‌ای را برگزار می‌کند. این کلاس‌ها اخیرا تجربه‌های خود را در اختیار مستعدان قرار می‌دهند و حتی سازمان‌هایی نیز به‌صورت رسمی در این شاخه فعالیت می‌کنند. کنفرانس‌های ارزشمندی در این حوزه برگزار شده است و انجمن‌هایی به‌صورت صنفی فعالیت می‌کنند.
توصیه‌ی ما به شما این است که مطالعه‌ی خود را از اینترنت در این شاخه شروع کرده و تمام کتاب‌های مربوط به تاکسی درمی را مطالعه کنید. در ابتدا با تمام اصطلاحات و فنون آشنا شوید.
